რამდენიმე წლის წინ გორში, სტალინის სახლ-მუზეუმის ეზოში, სამხრეთამერ­იკელმა მამაკაცმა ჩანთიდან პატარა ყუთი ამოიღო. ცოტა ხანს ეფერა, მერე თავი მოხსნა და სვეტებთან ახლოს რაღაც­ მოაფრქვია. კაცი პერუელი, ყოფილი რევოლუციონერი, საფრანგეთში­ იმიგრი­რებული მანუელ ჰერერა იყო, ეზოში კი გარდაცვლილი მეუღლის - მარიამ­ კერესელიძე-ჰერერას ფერფლი მოაბნია. თითქმის 100 წელს მიღწეულმა მოხუცმა მეუღლის ანდერძი შეასრულა, თუმცა, ზუსტად - ვერა. მარიამი ოცნებობდა, მისი ფერფლი გორში კერესელიძეების საგვარეულო­ სასაფლაოს შერეოდა. ქვრივმა საფლავს­ რომ ვერ მიაგნო, ეკლესიას სთხოვა დახმარება. სასულიერო პირებმა უარი უთხრეს, როგორც კათოლიკეს, ფერფლს აქ ვერ დაგამარხვინებთო. რა ექნა ჰერერას? უკან, პარიზში, ანდერძის შეუსრულებლად ვერ დაბრუნდებოდა და მისთვის ყველაზე ცნობილი ქართველის, იოსებ ჯუღაშვილის ეზოში მოუძებნია უკანასკნელი განსასვენებელი ფერფლად ქცეული მშვენიერი მეუღლისთვის. ქვრივს ეროვნული ბიბლიოთეკის არქივიც მოუნახულებია და მარიამის შესახებ მასალები გადაუცია - წლების წინ პერუდან ისე გამოვიქეცით, თან მხოლოდ ერთი ჩანთა გვქონდა და ყველაფერი, რაც მარიამს ეკუთვნოდა, ლიმაში დარჩაო (ალბათ, განადგურდა კიდეც).

მარიამ კერესელიძე ცნობილი ემი­გრანტი­ გენერლის - ლეო კერესელიძის ერთადე­რთი ქალიშვილი იყო. საქართველოს გასა­ბჭოების გამო უცხოეთში გადახვეწილი მამა შვილს დედოფალივით ზრდიდა, ამასთან, აჩვევდა სპარტანულ წესებს, რათა ცხოვრე­ბასთან გამკლავება შესძლებოდა და შთააგონებდა, მეორე თამარ მეფე თუ არა, ქართველი ჟანა დარკი მაინც უნდა იყოო...

მარიამი ამტანობითა და გამჭრიახობით გამოირჩეოდა. ამბობენ, რომ უფრო ჭკვიანი იყო, ვიდრე ცნობილი მატა ჰარი. დაუდგენელია, ზუსტად რამდენი ქვეყნის დაზვერვასა და პოლიტიკურ წრეებთან ჰქონდა­ კავშირი. მასზე ნადირობდნენ საბჭოთა კა-გე-ბე, ინგლისის დაზვერვა, საფრანგეთის პოლიცია და გერმანელი ფაშისტებიც კი (მათთან­ მარიამის ჯაშუშური კავშირის დამადასტურებელი ფაქტები არსებობს). მარიამი ხელმძღვანელობდა ფაშისტების წინააღმდეგ პარტიზანულ მოძრაობას, მონაწილეობდა პერუში­ მიმდინარე რევოლუციურ პროცე­სებში და ოდესღაც საბჭოთა­ რეჟიმის მოწინააღმდეგე, სიცოცხლის ბოლო წლებში მხარს უჭერდა კომუნისტებს, პატივს სცემდა ფიდელ კასტროს.

ეროვნული ბიბლიოთეკის არქივისთვის მარიამის ქართველ ნათესავს, ლეო გლურჯიძესაც (მამიდის, ელენე კერესელიძის შვილიშვილი) გადაუცია წერილები, რომელსაც ემიგრანტი ქალი მამიდას სწერდა. ასევე­ არსებობს საბჭოთა საქართველოს უშიშრო­ე­ბის­ კომიტეტში დაც­ული მასალები, რომ­ელთა საფუძველზე წიგნში "ქართული ანტისაბჭოთა ემიგრაცია და სპეცსამსახურები" მარიამის შესახებ წერს პოლკოვნიკი გელა სულაძე. მარიამისთვის მიუჩენიათ აგენტი ვინმე ნიკო, უშიშროების მასალებში შახ­ო­ვსკის მეტსახელით ცნობილი. მშვენიერი­ და ჭკვი­ანი მარიამი შესანიშნავი­ "მასალა" იყო საბჭოთა დაზვერვისთვის კავშირზე გასასვლელად, ამიტომაც ისეთი კაცი მიუგზავნეს, რომელმაც ქალზე შთაბეჭდილება­ მოახდინა­ და მთელი გულით შეიყვარა...

საბჭოთა უშიშროების მასალებზე დაყ­რდნობით, მარიამი 1922 წლის 13 ივლისს დაბადებულა თურქეთში და სამშ­ობლოში ფეხის დადგმაც არ ეღირსა, ისე გარდა­იცვ­ალა 80 წელს გადაცილებული. ბავშვ­ობა პარიზში გაუტარებია. საშუალო განათლება­ რომში მიუღია. პოლიგლოტი ყოფილა, ფაქტობრ­ივად, ყველა ევროპული ენა იცოდა. ქართული მოგვიანებით, 1943-1944 წლებში, გერმანიაში, ვუსტრაუს ტყვეთა ბანაკში მუშაობისას შეუსწავლია ქართულ ცეკვა-სიმღერასთან ერთად.

გერმანიამდე კერესელიძეები მაროკოში­ წასულან საცხოვრებ­ლად, სადაც­ ლეოს წმინდა სი­სხ­ლის ცხენები ჰყოლია. გოგონა შესანიშნავი ცხენოსანიც ყოფილა. ტოლს არ უდებდა კაცებს, 17 წლისას მაროკოს ტრა­დიციული, უდაბნოს­ ხუთდღიანი­ ჯირითი­ იმდენად მოკლე დროში­ დაუმთავრებია, ყველა რეკორდი მოუხსნია და მისი ფოტო თურმე, იმდროინდელ ცნობილ ჟურნალებს­ ამშვენებდა. ჟურნალისტიკაც აინტერესებდ­ა და ამ ყველაფერმა მარიამს დიპლომატიურ წრეებში აღიარება­ მოუტანა...

 

 

მამიდისთვის­ მიწერილ წერილებში მარიამი იხსენებს,­ რომ კინაღამ დახვრიტეს ესესელებმა: "ალბათ, არ იცი, რომ იტალიის მთებში­ პარტიზანი ვიყავი. 800 ქართველი ბიჭი წავიყვანე და ვიბრძოდი ფაშისტების წინააღმდეგ. გერმანელმა ესესელებმა კინაღამ დამხვრიტეს, მაგრამ როგორღაც გადავრჩი. დედა სულ ელოდა, რომ ჩემს სიკვდილს შეატყობინებდნენ," - წერს წერილში 1956 წელს, პერუში უკვე დიდი ხნის გადასახლებული... როგორც კი შეამჩნია, რომ გერმანელების საქმე ცუდად იყო, მარიამმა­ ამერიკელებსა და ინგლისელებთან ურთიერთობა სცადა, მიუხედავად იმისა, რომ ოდესღაც­ გიბრალტარს მისი ინფორმაციების საფუძველზე ბომბავდნენ.

მარიამს ფაშისტებთან კავშირი არ ექნებ­ოდა, რომ არა ლეოს შეხედულებები. მას სჯეროდა, რომ გერმანელების საშუალებით­ უნდა დაებრუნებინა საქართველოს დამ­ო­­უკიდებლობა. მას საქართველოს სიყვარული ამოძრავებდა. სხვანაირი ვერც იქნებოდა ქალი, რომელიც 5 წლიდან ესწრებოდა ქართველ ემიგრანტთა შეკრებებს. "თეთრი გიორგის ლეგიონისა" და განმათავისუფლებელი კომიტეტის დაფუძნებისას გოგონა იდგა, როგორც უფროსების თანასწორი...

მარიამს მემკვიდრე არ დარჩენია. მამამისი ბერლინის დაბომბვის დროს დაიღუპა,­ ნანგრევებში დაიკარგა მისი უნიკალ­ური არქივებიც. დედა, ულამაზესი შვეიცარიელი­ ქალი მართა, პერუში, ლიმაში გან­ისვენებს. მარიამის ცხოვრება კი ზღაპარივით დასრუ­ლდა და ფერფლად შეერია აღთქმულ ქვეყანასავით საოცნებო საქართველოს მიწას.

მატა ჰარი - განთქმული ჯაშუში

1917 წელს საფრანგეთის ხელისუფლებამ ჯაშუშობის ბრალდებით დააპატიმრა და შემდეგ სიკვდილით დასაჯა საყოველთაოდ ცნობილი მოცეკვავე ქალი მატა ჰარი (ნამდვილი სახელი მარგარეტ გერტრუდ ზელე მაკლეონი). სასამართლო პროცესზე მას უდიდესი ჯაშუში ქალი უწოდეს. ბრალად ედებოდა გერმანულ დაზვერვასთან საფრანგეთის საწინააღმდეგოდ კავშირი. ეგზოტიკური ცეკვა, რომელიც სტრიპტიზით მთავრდებოდა, მარგარეტმა სიღარიბისგან თავის დასაღწევად დაიწყო. ის იცნობდა აღმოსავლურ ფილოსოფიურ მიმდინარეობებს და ფლობდა რამდენიმე ენას. ამასთან, ჰქონდა მამაკაცების მოხიბვლის საოცარი ნიჭი - მისი საყვარლები იყვნენ მაღალი წრის მამაკაცები. 1914 წელს ერთ-ერთმა მათგანმა, გერმანელმა ოფიცერმა, ქალი გერმანული დაზვერვისთვის საფრანგეთიდან ინფორმაციების მიწოდებაზე დაიყოლია. იმავდროულად, თანამშრომლობა შესთავაზა საფრანგეთის კონტრდაზვერვამაც. რასაც ასევე დათანხმდა მატა ჰარი...

დღემდე გამოცანად რჩება...

კა-გე-ბეს"მასალებზე დაყრდნობით, მარიამ კერესელიძეს ეტრფოდნენ სხვადასხვა ­ქვეყნის დიპლომატები, მათ შორის: ფრანკოს ხელისუფლების მინისტრი, ესპანეთის მაროკოს მმართველი, ესპანელი, ინგლისელი და იტალიელი გავლენიანი პირები. მარიამი მაროკოში, ტანჟერიში შვეციის დესპანზეც კი დანიშნულა, თუმცა, მალევე ბზარი გასჩენია მათ კავშირს და ცოლად გაჰყოლია გიბრალტარში მოღვაწე ერთ-ერთ ინგლისელ ჩინოსანს. ამ დროისთვის ქალი ასევე მეგობრობდა მაროკოში მოქმედი გერმანიის დაზვერვის ხელმძღვანელთან, რომელიც გერინგის ბიძაშვილი ყოფილა. სწორედ მან შეძლო მარიამის გადაბირება. მისი ინფორმაციის საფუძველზე გერმანელები სამი წლის განმავლობაში უშეცდომოდ ბომბავდნენ გიბრალტარის ინგლისურ ბაზებს. მარიამ კერესელიძის დამსახურებად მიიჩნევა ტანჟერიში აკრედიტებულ ამერიკელ და პორტუგალიელ ელჩებს შორის წარმოებული საიდუმლო მოლაპარაკებების გამჟღავნებაც. დღემდე გამოცანად რჩება, როგორ ახერხებდა გერმანელებთან ასეთ კავშირებში შემჩნეული ქალი ევროპის ტერიტორიაზე გადაადგილებას. მეტიც, გერმანელებთან დაახლოებულს პარტიზანთა უზარმაზარი ლაშქარი ენდო და მარიამის მეთაურობით ფაშისტების წინააღმდეგ იბრძოდნენ.

https://www.kvirispalitra.ge/